Stress bij vogels:

Het lichaam van mens en dier is een heel ingewikkeld organisme waarin zich het leven afspeelt,een gigantische hoeveelheid op elkaar afgestemde chemische processen.Het organisme kan heten,drinken,vliegen,rennen,lopen etc.Om goed te kunnen functioneren moet aan een groot aantal voorwaarden voldaan worden.Voor het goed blijven functioneren van alle levensprocessen heeft het lichaam een constante temperatuur nodig:bij de mens bedraagt deze temperatuur circa 37 graden Celsius; bij een vogel zoals de kanarie circa 42ŕ43 graden.Bij een te lage of te hoge temperatuur functioneert het lichaam niet optimaal,hetgeen uiteindelijk zal leiden tot slechter of niet meer functioneren.Het lichaam zelf probeert te zorgen voor de juiste omstandigheden om alle processen optimaal te laten verlopen.Het zorgt voor het op peil te houden van de gewenste lichaamstemperatuur,hartslagfrequentie,volume en PH van het bloed.Het lichaam past zich op allerlei invloeden van buitenaf aan.Hier wordt vaak de naam stress gebruikt.Stress zou men kunnen definiëren als geheel van buitenaf komende factoren die het normaal functioneren van het lichaam negatief kunnen beďnvloeden.

Het lichaam stelt zich te weer door allerlei aanpassingen:toe/afname ademfrequentie om de aanvoer van zuurstof te regelen;sneller/langzamer laten werken van het hart om da aanvoer van bloed te kunnen regelen;afgifte van die het dier in staat stellen heel snel te reageren;activeren van het zenuwstelsel om allerlei processen te coördineren.

Allerlei invloeden van buitenaf kunnen het delicate evenwicht in het lichaam bedreigen.Hierbij kan men denken aan temperatuurschommelingen,grote inspanning,aanvallen op het organisme door ziektekiemen,gevaar,emoties.Emoties wekken bij de mens een versnelde hartslag op die in gang gezet wordt door de werking van hormonen die vrijkomen bij schrik of angst.Een versnelde hartslag beďnvloedt vervolgens de bloeddruk met als gevolg dat de bloedvaten zich verwijden.Extreme schrik kan daarentegen kan de hartslag flink vertragen en de huid bleek worden.Hetzelfde gebeurt bij vogels:het lichaam maakt zich klaar om zich teweer te stellen tegen eventueel onheil van buitenhaf.

Oorzaken van stress:

Angst is de meest voorkomende oorzaak van stres.Wanneer een vogel gevangen moet worden,dient men dit zo snel mogelijk te doen zonder achter het diertje aan te jagen.Een grote kooi kan eventueel in kleiner compartimenten worden verdeeld zodat het vangen gemakkelijker gaat.Met name bij een warme omgevingstemperatuur veroorzaakt het langdurig opjagen van een vogel veel stress;niet alleen door angst,maar ook door het gefladder en gevlieg.

Wanneer men een vogel moet vangen kan men dit het best met een netje doen zonder dat men de vogel in de hand hoeft te houden.Wanneer de vogel toch uit het net genomen moet worden,zo kort mogelijk in de hand houden ook veel hitte stress.De vogel kan immers heel moeilijk zijn warmte kwijt.Oververhitting is dan het gevolg met mogelijk fatale afloop.

Temperatuurschommelingen kunnen evenveel stress veroorzaken.Het lichaam moet zich op korte termijn aanpassen aan de nieuwe temperatuur.Een zeer hoge of lage luchtvochtigheid zijn ook nadelig voor het dier.Stresbestendigheid van de soort vogel.De ene vogelsoort kan wat meer hebben n de andere.Gouldamadines bijvoorbeeld zijn van nature heel rustige vogels die moeilijk met stress uit de voeten kunnen!De vogels gaan vrij snel van de kaart wanneer men er te veel achteraan jaagt.Maar ook bij kanaries heb je exemplaren die erg weinig aankunnen en die bij het uitvangen al gauw in een hoekje voor pampus liggen.

Het opsluiten van vogels bij agressieve soortgenoten of andere vogels kan grote problemen veroorzaken.De nieuw geďntroduceerde vogel verkeert sowieso al psychologisch in een nadelige positie ten opzichte van de andere bewoners.Hetzelfde gebeurt wanneer men een koppel wil samenstellen.Het is dan raadzaam om de zwakker achtige vogels het eerst te laten wennen aan zijn omgeving.En pas daarna de gewenste partner te introduceren.En dan is het nog belangrijk om de vogels de eerste uren en dagen in de gaten te houden.

Stressstadia:

Bij stress kun je een aantal,subjectieve stadia onderscheiden die toenemen in ernst en uitmonden in een levensbedreigende situatie.

Eerste stadium:

Onrust is het eerste stadium van stress.De vogels vliegen,fladderen of wippen onrustig door de kooi of voličre en zijn zich bewust van eventueel gevaar e zijn heel alert en maken vaak alarmerende geluiden.Soms gaan ze op de bodem van het hok rondscharrelen en eetgedrag vertonen.De vogels gaan dan voer op nemen,terwijl ze eigenlijk helemaal geen honger hebben.Dit noemt men in de gedragswetenschap"overspronggedrag ".Deze term betekent dat een dier instinctief een bepaalt gedrag gaat vertonen in een situatie die heel ander van een dier zou verlangen.Een vogel in een onrust situatie zal immers normaliter niet gaan eten,maar veeleer wegvliegen.Hetzelfde zie je trouwens ook vaak als je een vogel in een nieuwe omgeving plaatst.De vogel zal dan vaak meteen naar het voer toegaan in plaats van de omgeving te verkennen.

Tweede stadium:

In een verder gevorderd stadium van stress komt de vogel in tweestrijd te verkeren.Hij weet niet wat hij moet doen.Hij kan niet vluchten en neemt een gevechtshouding aan.Deze houding laat zijn angst zien en tevens zijn onvermogen deze angst te overwinnen.Het lichaam verbruikt in deze situatie veel energie:de bek staat wijd open,het lichaam zit wat ineengedoken,de vleugels hangen naar beneden.Dergelijk gedrag wordt bijvoorbeeld heel duidelijk wanneer men vogels uit de loper probeert te vangen:het hele spul duikt ineen,spert de bek open en laat de vleugels hangen.

Derde stadium:

Tenslotte raakt de vogel zwaar uitgeput.Hij zit met de veren helemaal opgezet op de grond van de kooi en is niet meer in staat om weg te vliegen.De bek staat pen happend naar lucht.De ogen zijn dicht.Het diertje trilt over het hele lichaam.De lichaamstemperatuur daalt en het hart krijgt problemen met het rondpompen van bloed.Wanner de vogel in kritieke stadium verkeert valt er nog maar weinig aan te doen.Elk ingrijpen in dit stadium kan leiden tot de dood.

Hoe kun je stress voorkomen?

Ga rustig met je vogels om en vang ze met verstand uit de kooi of voličre.Maak geen wilde en onoverdachte bewegingen die de vogels aan het schrikken maken.

Laat de vogels wennen aan een nieuwe omgeving zoals een TT kooi.Een in de voličre opgehangen TT kooi werkt de nieuwsgierigheid op van de vogels en zal vroeg of laat bezocht worden.Wanner men een lekkernij in de kooi legt zullen de vogels hun schroom nog eerder opzij leggen.

De vogels die wij in gevangenschap houden zijn aan onze zorgen toevertrouwd.
Laten we er zorgzaam mee omspringen.

H.Branje
Bron:Vogelvreugd 9/96